Կենդանական ռեսուրսները և դրանց օգտագործման առանձնահատկությունները

Կենդանական աշխարհը, ինչպես բուսականությունը կեսնոլորտի կարևորագույն բաղադրիչներից է: Բույսերի հետ մեկտեղ կենդանիները մասնակցում են մոլորակի վրա ընթացող քիմիական նյութերի շրջապտույտին, սպառում են բույսերի կողմից ստեղծված կենսազանգվածը: Սնվելով բույսերով և մեկը մյուսով՝ կենդանիները կարևոր դեր են խաղում կեսնոլորտում ընթացող նյութի շրջապտույտում, ապահովելով դրա ընդհանուր հաշվեկշռի պահպանումը: Բուսականության հետ մեկտեղ կենդանական աշխարհը բնական միջավայրի գոյության անհրաժեշտ նախադրյալ է:

Կենդանական աշխարհը միաժամանակ արտադրամիջոց է, բնական ռեսուրս, որը հումք է տալիս արդյունաբերության մի շարք ճյուղերի՝ սննդի արդյունաբերությանը, կաշվի-մորթեղենի արտադրությանը և այլն: Կենդանական ռեսուրսները ըստ իրենց նշանակության բաժանվում են  երկու խմբի՝ որսորդաարդյունագործական և միջավայրաստեղծ:

Միջավայրաստեղծ կենդանիները, որոնց տեսակները շատ են, ունեն կարևորագույն էկոլոգիական նշանակություն: Օրինակ. միջատների  դերը բույսերի փոշոտման, ինչպես նաև բուսաբուծության զարացման գործում:

Կան բազմաթիվ կենդանիներ, որոնք ոչնչացնում են վնասակար միջատներին ու կրծողներին: Որոշ կենդանիներ և միջատներ էլ կատարում են սանիտարների դեր՝ մաքրելով շրջակա միջավայրը թույլերից և հիվանդներից:

Շրջապատի մաքրման գործում անփոխարինելի են լեշակերները: Հողում բնակվող մի շարք կենդանիներ, փխրցլելով հողը՝ բարելավում են  դրա կառուցվածքը: Ջրում բնակվող փափկամարմինների և խեղգետինների որոշ տեսակներ մաքրում են ջրավազանները տարբեր վնասակար նյութերից:

Մարդկային հասարակության զարգացնամ սկզբանական փուլում մարդն իր սնունդը հայթայթել է մանր կենդանիներ հավաքելով ու որսալով: Կենդանական ռեսուրսների շահագործումը նոր ընթացք ստացավ հատկապես վեջին դարում:

Բնական լանդշաֆտների անընդհատ փոփոխության, մարդածին լանդշաֆտների ընդարձակման, կենդանիների չկարգավորվող որսի հետևանքով երկրագնդի կենդանական աշխարհը հսկայական կորուստներ է կրել, պակասել է կենդանիների մեծ մասի գլխաքանակը, շատերը վերացել են, և խիստ նվազել է ֆաունայի տեսակային բազմազանությունը: Կենդանիների բազմաթիվ տեսակներ կամ ընդհանրապես ոչնչացել են կալ էլ դրանց թվաքանակը այնքան է պակասել, որ դարձել են հազվադեպ և պահպանության կարիք ունեն: Այդպիսի կենդանատեսակներից են՝ սայգակ այծքաղը, կուլանը, սպիտակ արջը, ուսուրական վագրը: Մի շարք վնասակար կենդանիներ էլ, հարմարվելով փոփոխված պայմաններին, բազմացել են և ավելի տարածվել (մկնանման կրծողները, մակաբույծները, վնասակար միջատներ և այլն):

Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ այժմ ոչնչացման վտանգի տակ է գտնվում թռչունների յուրաքանչյուր 10-րդ տեսակը, կաթնասունների հինգերորդը, կաթնասունների հինգերորդը, իսկ երկկենցաղների և սողունների 4-րդ տեսակը:

Վերացած կենդանիների թիվը

Ժամանակաշրջան	Կաթնասուններ	Թռչուններ
Մինչև 1800թ.	33	30
1801-1850թթ.	2	20
1851-1900թթ.	31	50
1901-1950թթ.	40	50
1951-2000թթ.	45	50
Ընդամենը	151	200

Միայն 20-րդ դարում 2,5 անգամ ավելի շատ կաթնասուններ և գրեթե 4 անգամ թռչունների տեսակներ են անհետացել, քան մարդկության գոյության հազարավոր տարիների ընթացքում մինչև  1800թ.-ը:

Կենդանական աշխարհի ռեսուրսներից ավելի շատ տուժում են որսաարդյունագործական կենդանիները: Դրանք տալիս են կաշի, միս, ճարպ, մորթի, փետրածածկ և այլ նյութեր, որոնք օգտագործվում են արդյունաբերության տարբեր ճյուղերում:

Կենդանական ռեսուրսներով հատկապես հարուստ է համաշխարհային օվկիանոսը: Գիտնականները պարզել են, որ արժեքավոր ձկների տարեկան վերարտադրությունը մոտավորապես 200 մլն տ է, որի 1/3 մասն է միայն որսվում: Չնայած դրան, ինտենսիվ որսի հետևանքով մի շարք արժեքավոր ձկների և ջրաբնակ այլ կենդանիների թվաքանակը խիստ նվազել է, դրանց փոխարեն բազմացել են պակաս արժեքվորները: