Քարոլորտի վրա մարդածին բացասական ազդեցություններ

Մարդն իր գոյության ընթացքում ընդերքից հանել է 125 մլրդ տոննա ածուխ, 325 մլրդ տոննա նավթ և 100 մլրդ տոննա այլ օգտակար հանածոներ:  Հերկել և ագրոտնտեսական հողերի է վերածել 1,5 մլրդ հա հող: Մարդու գործունեության պատճառով աղակալվել է 20 մլն հա բերրի հող` 2 մլն հա ոչնչացրել է էրոզիան, ստեղծել է արհեստական դատարկություններ` 4-6 կմ խորությամբ:

Սողնքներ: Սողանքային գործընթացները բնորոշ են թեք լանջերի համար: Սողանքների առաջացման նախապայմանները ուղղակիորեն կախված են լանջի կառուցվածքից, ապարների շերտերի տեղաբաշխումից, ջրերի ակտիվությունից, լանջի անտառածածկույթի կամ խոտածածկույթի խտությունից:

Սողանքային երևույթները առավել խաճախ են հանդիպում, եթե երկրի ներքին շերտերում առկա է լինում կավաշերտ: Հողաշերտի տակ գտնվող կավային շերտը հեշտությամբ տեղատարվում է ստորերկրյա ջրերի կողմից:

Երբ ստորգետնյա ջրերի բալանսը խախտվում է, ջրերի հոսքը մեծանում խախտվում է նաև շերտերի հավասարակշռությունը և հողաշերտը բուսածածկույթի հետ հոսում է լանջն ի վար: Այս երևույթը հաճախ հանդիպում է Դիլիջանի շրջակայքի անտառների համար:

Բացի ջրերի առատությունից, սողանքի պատճառ կարող են դառնալ զանգվածային անտառահատումները, բուսածածկույթի վերացումը կամ շինարարական նպատակով կատարված աշխատանքները: Սողանքային երևույթները կարող են վերածվել իսկական աղետի, քանի որ բացի նյութական վնասներից պատճառում են մարդկային կորուստներ:

Կարստ: Քիմիական ակտիվ միացությունների հարուստ ջրերը ձեռք են բերում կրաքարային և այլ լուծվող ապարները քայքայելու առավել մեծ ընդունակություն: Մեծանում է նրանց քայքայիչ ազդեցությունը քարոլորտի վրա:

Կրաքարային զանգվածներում ճեղքերով հոսող ջրերը ժամանակի ընթացքում քայքայում, լուծում են իրենց մեջ ապարները և տանում ստորգետնյա հոսքերի հետ:     

Արդյունքում առաջանում են ստորգետնյա դատարկություններ, որոնք կոչվում են կարստային քարանձավներ: Այս գործընթացները կոչվում են կարստային :

Հայաստանում կարստային գործընթացները առավել ակտիվ են Վայքի կրաքարային զանգվածներում, որտեղ էլ գտնվում են Հայաստանի ամենախոշոր քարանձավները` Արջերի, Մոզրովի և այլ մանր ու մեծ ստորգետնյա դատարկություններ:

Մարդածին ազդեցությունների հետևանքով ակտիվ նյութերով հարստացված տեղումները ներծծվում են ապարների մեջ, հոսում ճեղքերի միջով, լուծում շրջակա ապարները և, ստեղծելով դատարկություններ, խախտում քարոլորտի հավասարակշռությունը, շինարարական աշխատանքների համար վտանգ ստեղծում, փլուզումների և բնական ձագարների առաջացման պատճառ դառնում:

Մակերեսային ջրերը հոսում են դեպի երկրի խորքը, բուսականությունը վերանում է` ստեղծելով անապատացման վտանգ:

Անապատացում: Գլոբալ ընկալմամբ անպատացումը դա` բնական միջավայրի (էկոհամակարգերի) անհետադարձ կորուստն է:

Հողի գլոբալ դեգրադացիան, քայքայումը, որը հանգեցնում է պտղաբերության նվազման և բուսական ծածկույթի համատարած վերացման, ինչպես նաև միջավայրի բաղադրիչների այնպիսի փոփոխության, երբ նրանց փոխազդեցությունը չի ենթադրում զարգացում, այլ տանում է համատարած ոչնչացման, կոչվում է անապատացում:

Եթե էրոզիան էկոհամակարգերի համար ընդամենը հիվանդություն է, ապա անապատացումը նրա մահն է:

 Այսօր աշխարհում 1 մլրդ հա –ից ավելի անապատացված տարածքներ կան:

Անապատացման պատճառ կարող են դառնալ տարբեր ոլորտներում մարդու գործուեության հետ կապված ամենատարբեր գործողությունները։

Դրանք են՝

•         հողերի գերշահագործումը,

•         շրջակա միջավայրի անբավարար պահպանությունը,

•         բնական պաշարների գերաշահագործումը,

•         մարդու կողմից առաջացրած էկոլոգիական աղետները,

•         բնակության օրենքների վատ իմացությունը կամ չիմացությունը,

•         անիրազեկությունը և սխալ որոշումների ընդունումը,

•         պատերազմները և արտակարգ իրավիճակները,

•         մարդկանց ստիպողական տեղափոխությունները, վերաբնակեցումը և այլն։

Ինչպես նաև բնական մի շարք գործոններ

•         բնակլիմայական ու օդերևութաբանական անբարենպաստ պայմաններ

•         ավազահողերի ու կավահողերի աճը

•         ստորերկրյա ջրերի հոսքի փոփոխությունը

•         քամու և ջրի հողմահարումը