Հողաբարելավումը ՀՀ-ում

Հողաբարելավումը կամ հողերի մելիորացումը ենթադրում է գյուղատնտեսական հողահանդակների բնական հատկությունների (բերիության, մեխանիկական կազմի, տեսակարար կշռի) և որոկական հատկությունների արհեստական ճանապարհով փոփոխումն է մարդու միջամտությամբ: Հողաբարելավման եղանակները բազմազան են և նախատեսված են ամենատարբեր բնակլիմայական պայմանների ու հողատիպերի համար: ՀՀ մակերևույթի լեռնոտությունը, կլիմայի չորությունը, հողատիպերի բազմազանությունը և մի շարք այլ գործոններ պատճառ են դարձել հողաբարելավման տարբեր եղանակների ներդրման:

Քարամաքրում: Հողաբարելավման այս եղանակը ՀՀ տարածքում կիրառվում է շատ վաղուց: Երկար ժամանակ այդ աշխատանքները կատարվում էին ձեռքով, իսկ այժմ օգտագործվում են հողափոր և քարհավաք մեքենաներ, ինչպես նաև` հողատաշ մեքենա-սարքավորումներ: Քարամաքրման նպատակն է` նոր յուրացվող տարածքների վերին մակերևույթը մաքրել խոշորաբեկոր քարացած գոյացումներից, ինչպես նաև գործածության մեջ գտնվող հողհանդակներն ազատել քարացած, ցեմենտանման կեղևից, ինչի շնորհիվ բարելավվում են հողերի օդա-, ջերմա- և ջրափաթանցելիությունը: Նման եղանակով հնարավոր է յուրացնել մի շարք լեռների մեղմ թեքություն ունեցող լանջերը:

Աղազերծում (հողերի լվացում): Հողաբարելավման նշված եղանակը համեմատաբար նոր է: Բնորոշ է չոր և խիստ ցամաքային կլիմայական պայմաններում ձևավորված կիսաանապատային բնույթ ունեցող աղուտներին և աղակալած հողերին, որոնք առավելապես կենտրոնացած են Արարատյան դաշտում: Քիմիական տարբեր նյութերից պատրաստված լուծույթներով ողողում, լվանում են հողի վերին շերտը: Այդ լուծույթների, լինելով քիմիապես ակտիվ, փոխազդում են հողում պարունակվող աղերի հետ և տարրալուծում դրանք:

Պարարտացում: Հողրի պարարտացումը` որպես հողաբարելավման եղանակ, նույնքան հին է, որքան ինքը` երկրագործությունը: Դեռ հին ժամանակներում հողի բերրիությունը բարձրացնելու նպատակով` մարդը փխրրեցված հողաշերտին խառնում էր օրգանական հավելում: Գիտատեխնիկական առաջընթացի և քիմիական արդյունաբերության զարգացման պայմաններում հնարավոր դարձավ օգտագործել հանքային (ազոտային, կալիումային, ֆոսֆորային) պարարտանյութեր և զանազան կենսաքիմիական հավելումներ:

Չորացում (ջրահեռացում): Ինչպես աղազերծումը` չորացումը ունի անսահմանափակ ընդգրկում և կիրառվում է ցածրադիր և բարձրադիր ճահճակալած հողերում: Նախապես փորված առվակաձև ջրուղիներում ավելցուկ ջուրը ներծծվում է կամ այդ ջրուղիներով հողում է դեպի վար:

Պայքար էրոզիայի դեմ: ՀՀ լեռնային մակերևույթը, լեռնալանջերի մեծ թեքությունը, անտառների նոսրությունը նպաստում են բնության շարունակական բնույթ ունեցող երևույթներից մեկի` հողերի էրոզիայի ակտիվ դրսևորմանը: Էրոզիայի ենթարկված հողերի մակերեսը տարեցտարի մեծանում է: Ուստի անհրաժեշտ է կիրառել մի շարք միջոցառումներ`

·         Անտառապատում

·         Լանջերի դարավանդավորում

·         Պատնեշների կառուցում

·         Ձորակների քարալցում

·         Լանջերի լայնակի հերկում

Հողերի ոռոգում: ՀՀ չորային կլիմայական պայմաններում հողաբարելավման ամենաարդյունավետ եղանակը հողերի արհեստական ոռոգումն է կամ իռիգացիան: ՀՀ-ում ոռոգման հմակարգում առանձնահատուկ տեղ են գրավում մի շարք ջրանցքներ: Ոռոգման դերը հատկապես շատ կարևոր է Արարտյան դաշտի հողերի մշակման համար, որն իր հերթին առաջացնում է մի շարք տարաբնույթ էկոլոգիական խնդիրներ: