Բնական միջավայրի որակը

Մոնիթորինգի վերջնական նպատակը մարդակնց շրջապատող բնական միջավայրի վիճակի վերահսկողությունն ու գնահատումն է` որակի բարելավման համար: Բնական միջավայրի որակի հիմնական չափանիշը այն է, թե ինչպես է նա ազդում մարդու առողջության վրա:   Պարզվում է, որ «մարդու առողջություն» հասկացությունը, ժամանակակից պատկերացումների համաձայն, բավականին բարդ է: Առօրյա պատկերացմամբ մարդն առողջ է, եթե ակնհայտ հիվանդություն չունի:

Գիտական սահմանումը շատ ավելի լայն է ու ընդգրկուն; Մարդու առողջությունը` նրա ընդհանուր վիճակն է, երբ ապահովվում է ֆիզիկական, հոգոբանական և սոցիալական լիարժեքության կամ հարմարավետության զգացողությունը:

Գիտնականների գնտահատմամբ բնակչության առողջական վիճակը 20-40%-ով ուղղակիորեն կախված է բնական միջավայրի վիճակից, 15-20%-ով` գենետիկական գործոններից, 25-50%-ով` ապրելակերպից և 10%-ով` առողջապահական ծառայության գործունեության մակարդակից: Բայց հայտնի է նաև, որ ժողովրդի ապրելակերպը էականորեն պայմանավորված է բնական պայմաններով ու բնօգտագործման առանձնահատկություններով: Դա նշանակում է, որ բնական միջավայրը բնակչության առողջության վրա ազդում է նաև անուղղակի ձևով` ապրելակերպի միջոցով:

Ուրեմն, կարող ենք եզրակացնել, որ բնակչության առողջական վիճակը պայմանավորող գլխավոր գործոնը բնական միջավայրն է և այն, թե բնակչությունը ինչքանով է հարմարված այդ միջավայրին և ինչ մակարդակի վրա են գտնվում «հասրակաության-բնություն» փոխհարաբերությունները:

Շրջակա միջավայրի որակի, հետևապես և մարդկանց առողջության վրա շատ ավելի ուժեղ բացասական ներգործություն է ունենում աշխարհագրական թաղանթի մարդածին աղտոտումը:  

Գիտնակնները պարզել են, թե մարդածին աղտոտման որ տեսակը ինչպես է վատթարացնում շրջակա միջավայրի որակը և ինչ հիվանդությունների պատճառ է դառնում: Օրինակ, քիմիական գործարանների մերձակայքում ավելի շատ տարածված են բրոնխիալ ասթման և ալերգիկ հիվանդությունները: Կամ` կենսաբանական աղտոտումն ավելի հաճախ աղեստամոքսային հիվանդություններ է հարուցում: Պակաս վտանգավոր չէ ֆիզիկական աղտոտումը: Օրինակ, աղմուկի բարձր մակարդակը համգեցնում է հիպերտոնիկ հիվանդությունների ու ստրեսային վիճակի, իսկ ռադիոակտիվ աղտոտումը` սպիտակարյունության և քաղցկեղի:

Ըստ որակի առանձնացնում են շրջակա միջավայրի երեք վիճակ` առողջ միջավայր, անառողջ միջավայր և էքստերմալ միջավայր:

Առողջ է համարվում այն միջավայրը, որտեղ մարդու առողջությունը լավ վիճակում է կամ բհարելավվում է:                       

Անառողջ է համարվում այն միջավայրը, որտեղ բնակչության առողջական վիճակը խախտվում է:   Էքստրեմալ է համարվում այն միջավայրը, որտեղ բնակչության առողջական վիճակի մեջ տեղի են ունենում անդառնալի բացասական փոփոխություններ: