Բնօգտագործում և բնապահպանություն հասկացությունները

Ի սկզբանե մարդն օգտվել է իրեն շրջապատող բնությունից, օգտագործել է բնության ուժերն ու բարիքները հանուն իր գոյատևման ու բարօրության:

Բնօգտագործում է կոչվում ընդհանրապես բնական ռեսուրսների և բնական պայմանների օգտագործումը մարդու կողմից:

Բնօգտագործումը կարող է լինել ոչ ռացիոնալ և ռացիոնալ:

Բնօգտագործումը համարվում է ոչ ռացիոնալ, եթե բնական ռեսուրսը և դրա օգտակար հատկությունները օգտագործվում են ոչ լրիվ չափով, և այդ ընթացքում էական վնաս է հասցվում միջավայրին, խախտվում է էկոհամակարգերի բնական հավասարակշռությունը:

Հակառակ դրան, ռացիոնալ բնօգտագործման դեպքում բնական ռեսուրսները (անտառափայտը, հանքանյութը, գետի ջուրը և այլն) և դրա օգտակար հատկությունները օգտագործվում են ամնացորդ, և միաժամանակ նվազագույն վնաս է հասցվում բնական միջավայրին: Էկոհամակարգը չի կորցնում իր բնական հավասարակշռության ինքնավերականգնման հատկությունը:

Մարդը բնությունն օգտագործում է աշխատանքի, աշխատանքային գործունեության միջոցով, այսինքն՝ շրջակա բնության հետ մտնելով որոշակի հարաբերությունների մեջ: 

Մարդկային հասարակության զարգացմանը զուգընթաց մեծանում է մարդու ներգործությունը շրջակա բնական միջավայրի վրա, ուժեղանում է հասարակության և բնական միջավայրի միջև կատարվող նյութափոխանակությունը:

Բնական միջավայրի վրա մարդու ներգործության ուժեղացումը թողնում է երկու կարևոր բացասական հետևանք`

        1.   Բնության տարրերն ու երևույթները կորզվում, անջատվում են իրենց բնական միջավայրից, մշակվում են, փոխում են իրենց նախնական վիճակը և դառնում աշխատանքի երկրորդային առարկա ու միջոց: Բնական միջավայրը աղքատանում է, և էկոհամակարգի հավասարակշռությունը խախտվում:

      2.      Բնությունից կորզված տարրերն ու երևույթները ամբողջությամբ չէ, որ օգտագործվում, սպառվում են մարդու կողմից: Դրանց մշակման ու վերամշակման արդյունքում գոյանում են մնացուկներ, անջատվում են թափոններ, որոնք աղտոտում են շրջակա միջավայրը` դարձյալ խախտելով համալիրի բնական հավասարակշռությունը, և հաճախ մարդկանց առողջության համար դառնում են վտանգավոր:

Ուրեմն, երկու դեպքում էլ երկրահամակարգի ներսում և դրանց միջև տեղի է ունենում նյութի ընդհանուր շրջապտույտի խախտում: Իսկ դա նշանակում է, որ երկրահամակարգը կորցնում է իր ամենագլխավորին` ինքնավերականգնման ու ինքնամաքրման հատկությունը:

Ուրեմն` բնօգտագործումը մարդու միջամտությունն է նյութի բնական շրջապտույտին: Եթե այդ միջամտությունը շատ ծավալուն չէ, ապա շրջապտույտը, խախտվելով հանդերձ, չի վնասում բնական միջավայրի ինքնավերականգնմանն ու ինքնամաքրմանը, միջավայրի որակը չի վատանում:

Բայց ներկայումս բնօգտագործումը, հետևապես և մարդու միջամտությունը նյութի բնական շրջապտույտին վիթխարի չափեր է ընդունել: Երկրագնդի մի շարք շրջաններում այն գերազանցում է բնական միջավայրի ինքնավերականգնման և ինքնամաքրման կարողությունը: Այդ շրջանները հայտնվել են էկոլոգիական ճգնաժամի մեջ:

Էկոլոգիակն ճգնաժամ է կոչվում միջավայրի այն վիճակը, երբ խախտվում են նյութի բնական շրջապտույտը, համակարգի կապերը, միջավայրը սկսում է քայքայվել, դեգրադացիայի ենթարկվել, երբ նախկին բնական լանդշաֆտներն իրենց տեղը զիջում են ավելի ցածր արդյունավետություն ունեցող լանդշաֆտներին: Անհետանում են բուսական ու կենդանակն տեսակները, շատանում են մարդկանց հիվանդությունները:

Սովորաբար, որևէ տարածքի էկոլոգիական և վտանգավոր էկոլոգիակն վիճակները:

Էկոլոգիական ճգնաժամը կանխել, իսկ եթե այն սկսել է, ապա վերացնել կարելի է բնապահպանության միջոցով:

Ուրեմն` ի՞նչ է բնապահպանությունը:

Բնապահպանությունը միջոցառումների համակարգ է, որն ապահովում է բնական միջավայրի էկոլոգիական հավասարակշռությունը, բնական ռեսուրսների պահպանումը և վերականգնումը: Բնապահպանական միջոցառումները բազմաթիվ են, նաև բազմաբնույթ: