2013/05/28
Ցիկլոն
Մթնոլորտային ցածր ճմշման մարզ, որտեղ քամիները ծայրամասերից փչում են դեպի կենտրոն, առաջացնում են պտտական շարժում և բարձրանում դեպի վեր: Սառցադաշտ
Ցամաքի առանձին տեղամասերը ծածկող, մթնոլորտային կոշտ տեղումների կուտակումից առաջացած սառույց, որն ունի մշտական շարժում: Ռասսա
Ծագումով, արտաքին ֆիզիկական ու ժառանգական հատկանիշներով իրար նման, պատմականորեն կազմավորված մարդկանց ընդհանրություն:
Ջրոլորտ
Երկրագնդի ջրային թաղանթը` Համաշխարհային օվկիանոսի, ցամաքային ու մթնոլորտային ջրերի ամբողջությունը:
Ջրամբար
Արհեստական լիճ, որը կառուցվում է գետերի հոսքը կարգավորելու, ջրառատ սեզոնում ջրերը կուտակելու և ջրասակավ սեզոնում օգտագործելու համար: Մուսսոն
Քամի, որը տարվա ընթացքում փոխում է իր ուղղությունը, ձմռանը ցամաքից ծով, ամռանը` ծովից ցամաք:
Միջօրեական
Երկրագնդի Հյուսիսային և Հարավային բևեռները միմյանցմիացնող և երկրի մակերևույթով անցնող երևակայան կիսաշրջանը:2013/05/20
Կոմպոստ
Թափոնների քանակի կրճատման ու դրանց վերօգտագործման լավագույն միջոցներից մեկը կոմպոսի պատրաստումն է: Կեսաքայքայվող նյութերը կարելի է վերամշակել կոմպոստի` արժեքավոր օրգանական պարապտանյութերի : Կոմպոստ կարելի է վերապատրաստել ինչպես տնային այնպես էլ քաղաքային մասշտաբի կոմպոստ արտադրող մեծ գործարաններում:
Կոմպոստը մասնակիորեն քայքայված օրգանական
նյութ է: Այն առաջանում է բնական միջավայրում` անտառում գետնին թափված տերևների և աղբի
քայքայումից: Տան պարտեզներում մենք կարող ենք ավելի արագ ստանալ նույն արդյունքը`
պատրաստելով կոմպոստի կույտ: Ժամանակի ընթացքում կոմպոստի հետագա քայքայման արգասիքները
և հողի մյուս բաղադրիչները փոխազդելով միմյանց հետ առաջացնում եմ հումուս: Հումուսը
հողի գլխավոր բաղադրիչն է, որի կազմավորման համար պահանջվում են երկար տարիներ: Օրգանական
նյութերի` կոմպոսի կամ հումուսի անհրաժեշտ քանակությունը չափազանց կարևոր է հողը պահպանելու
համար:
Կոմպոստ պատրաստելու համար պահանջվում
են սննդարար նյութեր,թթվածին, ջուր, միկրոօրգանիզմներ և ժամանակ:
Սննդարար նյութեր: Պարտեզի
մանցուկները`հիմնականում չոր տերևները և ճյուղերը ածխածնով հարուստ զանգված են: Թարմ,
կանաչ մնացորդները և խոհանոցային թափոնները հարուստ են ազոտով: Կատարյալ խառնուրդը
պետք է պարունակի մոտավորապես 3 բաժին ածխածին և 1 բաժին ազոտ:
Գոյություն ունեն շատ այլ թափոններ,
որոնք կարելի է կոմպոստի վերածել` թեյի տերևները, սուրճի նստվածքը, կավի մնացորդները
և այլն:
Թթվածին: Թթվածինը
չափազանց կարևոր է կոմպոստի պատրաստման համար: Սկզբնական շրջանում կույտը նոսր է և
բավականին թթվածին է պարունակում: Զանգվածի խտանալու հետ մեկտեղ անհրաժեշտ է որոշակի
ժամանակ անց ապահովվել թթվածնի մուտքը դեպի զանգված:
Ջուր: Միկրոօրգանիզներին անհրաժեշտ
է խոնավություն, բայց ոչ մեծ քանակությամբ: Եթե ողջ օդային տարածքը լցվի ջրով, ապա
զանգավածը կդառնա թթվածնազուրկ: Զանգվածի համար խոնավության պարունակությունը պետք
է լինի 50%:
Միկրոօրգանիզմներ: Միկրոօրգանիզմները
զանգվածի մեջ հայտնվում են հում նյութի հետ:
Միկրոօրգանիզմների մուտքը հաստատ ապահովելու համար պետք է զանգվածին պարբերաբար ավելացնել
հող կամ գոմաղբ:
Ժամանակ: Գործընթացի հաջող ընթացքի դեպքում քայքայման դպրոցեսը
տևում է մոտ տասը շաբաթ: Փորքան մեծ է լինի կոմպոստացման զանգվածը այնքան գործընթացը
բարեհաջող կընթանա:
Կոմպոստացման գործընթացին խանգարող
նյութերն են `
·
Մսեղենը, ձկնեղենը, ձեթը,
յուղը. Սրանք գրավում են վնասատուներին (առնետներ)
·
Մեծ քանակությամբ աղաջրերը,
աղը վնաս է ինչպես հողին և բույսերին, այնպես էլ կոմպոստին
·
Թունավոր մոլախոտերի պտուղներն
ու սերմերը
·
Մեծ քանակությամբ մոխիրը
·
Մեծ ճյուղերը
2013/05/16
ՀՀ արգելավայրերը
Պետական արգելավայրերը գիտական, կրթական, պատմամշակութային, տնտեսական արժեք ներկայացնող տարածքներ են, որտեղ ապահովվում են էկոհամակարգերի և դրանց բաղադրիչների բնական վերարտադրությունը:
Արգելավայրերի տարածքում արգելվում է ամեն մի գործունեություն, որը խախտում է արգելավայրի էկոհամակարգերը կամ սպառնում է հատուկ գիտական և մշակույթային արժեք ունեցող օբյեկտների պահպանությանը:Այստեղ սահմանափակվոււմ կամ արգելվում է ցանկացած գործունեություն, որը հակասում է արգելավայրի սահմանափակումներին:
Ի տարբերություն պետական արգելոցների, որտեղ խիստ ռեժիմով պահպանության են վերցվում ամբողջ էկոհամակարգեր և արգելվում է ցանկացած տեսակի տնտեսական գործունեություն՝ արգելավայրերում կարող են պահպանվել էկոհամակարգի առանձին տեսակներ կամ նույնիսկ մեկ էկոհամակարգ:
Այստեղ թույլ է տրվում նաև տնտեսական գործունեություն, եթե այն չի նասում պահպանման ենթակա տեսակները:
Պետական արգելավայրերն ունեն կանոնադրություն, ըստ որի էլ կազմակերպվում է արգելավայրի կենսագործունեությունը:
Ներկայումս Հայաստանում
կա 26 արգելավայր, որոնք միասին զբաղեցնում են ավելի քան 102 հազ հա տարածք, կամ ՀՀ
տարածքի մոտ 3.5%-ը: Ցավոք, այս արգելավայրերի մի մասում չեն պահպանվում մի շարք նորմերը,
և դրանց գոյությունը ուղղակի ձևական բնույթ է կրում:
ՀՀ արգելավայրերից առավել հայտնի են
ՀՀ արգելավայրերից առավել հայտնի են
«Սոսու պուրակ» արգելավայր
Պահպանվում է Կովկասի տարածքի արևելյան սոսու ամենախոշոր պուրակը:Այն ստեղծվել է 1958 թ-ին և այժմ զբաղեցնում է 64.2 հա տարածք: Մինչև 2004 թ. այն գտնվում էր Կապանի անտառտնտեսության ենթակայության տակ, իսկ հետո բնապահպանական գործունեությունը խստացնելու նպատակով հանձնվել էր «Շիկահող» արգելոցին: Արգելավայրը գտնվում է «Շիկահող» արգելոցին կից Ծավ գետի հովտում` Ներքին Հանդ գյուղի մոտ` ծովի մակարդակից 700-800 մ բարձրության վրա:
Սուսու պուրակը ունի ձգված տեսք` Ծավ գետի երկայնքով 50-200 մ լայնությամբ և 10 կմ երկարությամբ: Պուրակի հիմքում ընկած են 200-250-ամյա հազարից ավել ծառեր, որոնք հասնում են 30-35 մ բարձրությանը և պահպանվել են մինչ այժմ: Կան նաև շատ հին, մեջը դատարկ ծառեր: Բացի սոսուց, այստեղ աճում են նաև այլ արժեքավոր և հազվագյուտ տեսակներ` հունական ընկուզենին, արաքսյան կաղնին, հունական շրջահյուսը, թավշային իլենին և այլն: Էնդեմիկներից ու հազվագյուտ տեսակներից պետք է նշել Վորոնովի գնարբուկը և Կոմարովի գնարբուկը, ինչպես նաև զանգեզուրյան տանձենին:
Ողնաշարավորների ֆաունայից բավականին բազմազան են սողունները` 7 տեսակի մողեսներ, 8 տեսակի օձեր և 2 տեսակի կրիաներ: Հազվագյուտ տեսակներից հանդիպում են շերտավոր մերկաչքը, և անդրկովկասյան սահնօձը: Ծավ գետի և դրա վտակների ջրերում բնակվում են կարմրախայտը, Քուռի բեղլուն և այլ տեսակներ:
«Որդան կարմիր» արգելավայր:Աղուտ հողերում պահպանվում է որդան կարմիր էնդեմիկ միջատը, որի թվաքանակի կրջատմանը նպաստել է Արարատյան դաշտի աղուտների ազազերծման գործընթացը:
«Որդան կարմիր» արգելավայր:Աղուտ հողերում պահպանվում է որդան կարմիր էնդեմիկ միջատը, որի թվաքանակի կրջատմանը նպաստել է Արարատյան դաշտի աղուտների ազազերծման գործընթացը:
«Արջատխլենու» արգելավայր: Արգելավայր Տավուշի մարզում, Իջևանի լեռների արևելյան լանջերին, Աղստև գետի ձախափնյակում, Իջևան քաղաքից արևմուտք: Հիմնադրվել է 1958 թ., տարածքը` 40 հա:
Արջատխլենին բազմանում է բնական վերաճով`սերմերից: Այստեղ արջատխլենու առանձնյակները շատ են: Սակայն, արջատխլենու գեղեցիկ ամուր բնափայտը գործածվում է որպես շինանյութ նեղ կենցաղային պայմանների համար, որն էլ պատճառը է հանդիսանում թվաքանակի կրջատման:
«Զանգեզուր» արգելավայրը ստեղծվել է 2009 թ. հոկտեմբերի 15-ին և հանդիսանում է նոր պահպանվող տարածքներից մեկը: Չնայած այն տեղադրված է հարավային Հայաստանի հակառակ պետական սահմանի վրա, այն գտնվում է «Շիկահող» պետական արգելոց» պետական ոչ առևտրային կազմակերպության ենթակայության տակ:Արգելավայրի տարածքը կազմում է 17300 հա, զբաղեցնում է Զանգեզուրի լեռնաշղթայի Ողջի և Գեղի գետավազաններն ու Բարգուշատի լեռնաշղթայի հարավային լանջերը և սահմանակցում է Քաջարան քաղաքի լեռնագործական շրջանին և Մեղրու լեռնաշղթային` արևելքում ու Ադրբեջանի Նախիջևանի Հանրապետության «Օրդուբադ» ազգային պարկին` հարավ-արևմուտքում:
Արգելավայրի կազմակերպման հիմնական նպատակը Զանգեզուրի և Բարգուշատի լեռնաբազուկների հարավային լեռնալանջերի բարձր լեռնային, ջրային և ցամաքային էկոհամակարգերի յուրահատուկ բուսական և կենդանական աշխարհը, ինչպես նաև արգելավայրի տարածքում առկա պատմամշակութային ժառանգության պահպանությունն է:
Արգելավայրի կազմակերպման հիմնական նպատակը Զանգեզուրի և Բարգուշատի լեռնաբազուկների հարավային լեռնալանջերի բարձր լեռնային, ջրային և ցամաքային էկոհամակարգերի յուրահատուկ բուսական և կենդանական աշխարհը, ինչպես նաև արգելավայրի տարածքում առկա պատմամշակութային ժառանգության պահպանությունն է:
Подписаться на:
Сообщения (Atom)
